Աշխարհի գետերում սնդիկի մակարդակը կրկնապատկվել է։ Այս մասին Ֆեյսբուքի իր էջում գրել է «Հիդրոօդերևութաբանության և մոնիթորինգի կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի տնօրեն Լևոն Ազիզյանը։
«Գիտնականները համակարգչային մոդելի և երկրաբանական չափումների օգնությամբ համեմատել են այս պահի դրությամբ աշխարհի խոշոր գետերում սնդիկի կոնցենտրացիաները արդյունաբերական հեղափոխությունից առաջ եղած մակարդակի հետ։ Նրանք պարզել են, որ գրեթե բոլոր տարածաշրջաններում սնդիկի մակարդակը աճել է մոտ երկու անգամ:
Սնդիկը Մենդելևի պարբերական աղյուսակի ամենահայտնի թունավոր և քաղցկեղածին տարրերից մեկն է։ Կուտակվելով ոսկորներում՝ այն կարող է վնասել արյան ձևավորմանը և մարդկանց նյարդային համակարգին։ Արդյունաբերության զարգացումը նպաստել է մթնոլորտում, ջրում և հողի վերին շերտերում սնդիկի մակարդակի բարձրացմանը։ Գիտությանը գրեթե հայտնի չէ, թե ինչպես են փոխվել արտանետումները վերջին դարերի ընթացքում, չնայած նման միտումների ուսումնասիրությունը հստակ կցույց տա, թե արդյոք շրջակա միջավայրում սնդիկի ներկայիս մակարդակն առողջության համար աճող ռիսկ է ներկայացնում։
Մինչդեռ նախորդ ուսումնասիրությունները կենտրոնացած էին մթնոլորտում, հողում և ծովի ջրում քաղցկեղածին նյութերի կոնցենտրացիաների վերլուծության վրա, նրանք մեծ մասամբ անտեսել են գետերը՝ սնդիկի հիմնական ուղի, որը գործնականորեն դարձել է քաղաքային և արդյունաբերական աղբյուրներից կեղտաջրերի հոսքի խողովակաշար։ Գետերից եկող սնդիկը կարող է ոչ միայն վնասել տեղական էկոհամակարգերին, այլև վտանգ ներկայացնել մարդկանց համար, քանի որ գետի ջուրն ակտիվորեն օգտագործվում է մարդկանց կողմից։ Երբ այն հասնում է ծով, քաղցկեղածինը կարող է կուտակվել ծովամթերքի մեջ և սննդի միջոցով ներթափանցել մարդկանց օրգանիզմ:
Հետևաբար, գիտնականները որոշեցին ուսումնասիրել, թե ինչպես է փոխվել սնդիկի կոնցենտրացիան աշխարհի խոշոր գետերում վերջին երկու հարյուրամյակների ընթացքում: Էկոլոգները մշակել են համակարգչային մոդել՝ հիմնված 1850 թվականից ի վեր երկրաբանական տվյալների վրա, երբ արդյունաբերականացումը նոր էր սկսվում, և մարդու միջամտությունը բնության մեջ պակաս նշանակալի էր: Այս մոդելի միջոցով նրանք հաշվարկել են սնդիկի բնական մակարդակը և դրա փոփոխությունները մարդկային գործունեության պատճառով:
Մոդելավորումը ցույց է տվել, որ ամենակարևոր փոփոխությունները դիտվում են Հարավային և Հյուսիսային Ամերիկայի գետերում, որին հաջորդում են Հարավարևելյան և Արևելյան Ասիան: Արդյունաբերական հեղափոխությունից առաջ տարեկան մոտ 390 մեգագրամ սնդիկ էր մտնում աշխարհի գետեր. այսօր այս շրջաններում այս քանակը կրկնապատկվել է, իսկ երբեմն՝ եռապատկվել: Հարավային Ամերիկայում հատկապես նշանակալի դեր է խաղացել սնդիկի վրա հիմնված փոքրածավալ ոսկու արդյունահանումը (ASGM): Միայն Ամազոնի ավազանը տարեկան արտանետում է ավելի քան 200 տոննա սնդիկ, որի 75%-ը պայմանավորված է մարդկային գործունեությամբ:
Սնդիկի կոնցենտրացիաների նվազում է գրանցվել Միջերկրածովյան տարածաշրջանում. գիտնականները այս միտումը վերագրում են սնդիկ պարունակող նստվածքներ պահող ամբարտակների կառուցմանը: Գետերում սնդիկի մակարդակի բարձրացման ընդհանուր միտումը ցույց է տալիս թունավոր արտանետումների կարգավորման անհրաժեշտությունը, որոնք պոտենցիալ վտանգավոր են ինչպես մարդու առողջության, այնպես էլ ամբողջ աշխրհի համար: Գիտնականները կարծում են, որ իրենց աշխատանքը կարող է հիմք հանդիսանալ այս թունավոր նյութով ջրի աղտոտման օրենսդրական կարգավորման համար: Ուսումնասիրությունը հրապարակվել է Science Advances ամսագրում»։
