Միջազգային

Իսրայելի վարչապետը ճանաչել է Հայոց ցեղասպանությունը

Իսրայելի վարչապետ Բենյամին Նեթանյահուն առաջին անգամ հայտարարել է, որ ճանաչում է 20-րդ դարի սկզբին Օսմանյան կայսրության կողմից հայերի, ասորիների և հույների նկատմամբ իրականացված ցեղասպանությունը: Պատրիկ Բեթ-Դավիդի փոդքաստում, պատասխանելով այն հարցին, թե ինչու Իսրայելը չի ճանաչում Հայոց ցեղասպանությունը, Նեթանյահուն ասել է. «Կարծում եմ՝ մենք ճանաչել ենք: Կնեսետը նման բանաձև է ընդունել», թեև նման օրենսդրություն դեռևս օրենքի ուժ չի ստացել: Հետագա հարցին, թե ինչու ոչ մի վարչապետ չի ճանաչել ցեղասպանությունը, նա պատասխանել է. «Ես հենց նոր ճանաչեցի»․ գրում է The Times of Israel-ը։

Ըստ լրատվամիջոցի՝ հայերը երկար ժամանակ ձգտել են 1915-1923 թվականների ընթացքում Օսմանյան կայսրության կողմից իրականացված մոտ 1,5 միլիոն հայերի սպանությունների միջազգային ճանաչման: Թուրքիան, որպես Օսմանյան կայսրության իրավահաջորդ, կտրականապես մերժում է այդ իրադարձությունները ցեղասպանություն որակելու մեղադրանքները: 1965 թվականին Ուրուգվայը դարձավ առաջին երկիրը, որ ճանաչեց Հայոց ցեղասպանությունը: Այժմ ընդամենը 34 երկիր է պաշտոնապես ճանաչել այն, քանի որ շատ երկրներ խուսափում են Թուրքիայի հետ հարաբերությունների վատթարացումից, որը ՆԱՏՕ-ի երկրորդ ամենամեծ բանակն ունի և համարվում է արևմտամետ մուսուլմանական պետություն:

Իսրայելը տարիներ շարունակ Թուրքիային համարել է կարևոր առևտրային և անվտանգային գործընկեր: Սակայն Գազայի ընթացող պատերազմի ընթացքում Իսրայել-Թուրքիա հարաբերությունները հասել են նոր ցածր մակարդակի: Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը բացահայտ աջակցում է ՀԱՄԱՍ-ին և խստորեն քննադատում է Իսրայելը: Թուրքիան գովասանքի է արժանացրել 2023 թվականի հոկտեմբերի 7-ի հարձակումը, որի ժամանակ ահաբեկիչները Գազայից ներխուժել են Իսրայել՝ սպանելով 1200 մարդ և առևանգելով 251 պատանդ:

Որոշ կարծիքներով՝ Հոլոքոստի յուրահատուկ բնույթը խոչընդոտում է Իսրայելին ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը՝ վախենալով, որ դա կնվազեցնի Հոլոքոստի նշանակությունը: Մյուս կողմից, շատերն ընդգծում են Թուրքիայի հետ հարաբերությունների կարևորությունը՝ համարելով «Այլևս երբեք» կարգախոսը անվտանգության երաշխիք: Ի հակադրություն՝ բազմաթիվ իսրայելցիներ պնդում են, որ Հոլոքոստի փորձը պարտավորեցնում է ճանաչել այլ ժողովուրդների ցեղասպանությունները:

Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչել են մի շարք հրեական կազմակերպություններ:

2001 թվականին Իսրայելի արտգործնախարար Շիմոն Պերեսը հերքել էր Հայոց ցեղասպանությունը՝ այն համարելով ողբերգություն, բայց ոչ ցեղասպանություն: 2000 թվականին կրթության նախարար Յոսի Սարիդը հայտարարել էր ցեղասպանությունը Իսրայելի ուսումնական ծրագրերում ներառելու մտադրության մասին: 2011 թվականին պատգամավոր Արյե Էլդադը օրինագիծ էր ներկայացրել՝ ապրիլի 24-ը Հայոց ցեղասպանության հիշատակի օր հռչակելու համար, սակայն այն չէր դրվել քվեարկության: Իսրայելի նախկին նախագահ Ռեուվեն Ռիվլինը, լինելով Կնեսետի խոսնակ, ջատագովել էր ցեղասպանության ճանաչումը, սակայն նախագահ դառնալով՝ խուսափել էր «ցեղասպանություն» եզրույթի օգտագործումից: 2018 թվականին ճանաչման մասին քվեարկությունը չեղարկվել էր կոալիցիոն աջակցության բացակայության պատճառով: