«Հիդրոօդերևութաբանության և մոնիթորինգի կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի տնօրեն Լևոն Ազիզյանի գրառումը․

Ավստրիայի Կիրառական Համակարգային Վերլուծության Միջազգային Ինստիտուտի (IIASA) և Կոլումբիայի համալսարանի գիտնականների խումբը առաջին անգամ կազմել է համաշխարհային քարտեզ այն տարածքների, որոնք առավել ենթակա են ծայրահեղ շոգի։ Հետազոտությունը ցույց է տալիս, որ Երկրի որոշ հատվածներում ջերմային ալիքների ուժեղացումը տեղի է ունենում ավելի արագ, քան մյուսներում։ Դա պայմանավորված է կլիմայական համակարգում տեղի ունեցող ֆիզիկական փոխազդեցություններով, որոնք դեռևս ամբողջությամբ ուսումնասիրված չեն։

Վերլուծելով վերջին 65 տարիների տվյալները՝ թիմը հայտնաբերել է այն տարածքները, որտեղ ծայրահեղ շոգը ուժեղանում է շատ ավելի արագ, քան միջին ամառային ջերմաստիճանները։ Սա հանգեցնում է ջերմային ռեկորդների կրկնությունների։ Ամենից հաճախ նման դեպքեր գրանցվել են հետևյալ առավել տուժած շրջաններում՝ Հյուսիսարևմտյան Եվրոպա ( Գերմանիա, Ֆրանսիա, Մեծ Բրիտանիա, Նիդեռլանդներ), որտեղ ուժեղ տաք ալիքների հետևանքով 2022 թվականին մահացել է շուրջ 60,000 մարդ, իսկ 2023-ին՝ 47,000։ Այլ տուժած տարածքներն են՝ Կենտրոնական Չինաստան, Ճապոնիա և Կորեա, Արաբական թերակղզի, Արևելյան Ավստրալիա և Հարավային Ամերիկայի որոշ հատվածներ, ինչպես նաև Արկտիկան։

2024 թվականի սեպտեմբերին նոր ջերմաստիճանային ռեկորդներ են գրանցվել Ավստրիայում, Ֆրանսիայում, Նորվեգիայում, Շվեդիայում և Եվրոպայի այլ երկրներում։ Ռեկորդային շոգ է դիտվել նաև ԱՄՆ-ի հարավարևմտյան նահանգներում և Կալիֆորնիայում՝ մինչև հոկտեմբեր։ «Թեժ կետերում» ջերմաստիճանի աճի արագությունը գերազանցում է ժամանակակից կլիմայական մոդելների կանխատեսումները։ Այս տարածքները կոչվում են «ժամանակավոր ջերմոցներ»՝ կտրուկ տաքացման պատճառով։ Հետազոտության հեղինակներն ընդգծում են, որ տաք ալիքները լուրջ ազդեցություն են ունենում առողջության, գյուղատնտեսության, էկոհամակարգերի և ենթակառուցվածքների վրա և «Մենք ստեղծված չենք նման ծայրահեղությունների համար և չենք հասցնում ադապտացվել դրանց» նշում են հետազոտողները։

Գիտնականները առանձնացնում են մի քանի հնարավոր պատճառներ շոգի ուժեղացման համար։ Առաջինը՝ կրկնվող եղանակային պայմաններն են, որոնք նպաստում են ջերմային ալիքների ձևավորմանը։ Երկրորդը՝ հողի չորացումն է, ինչը խորացնում է ջերմաստիճանի բարձրացումը։ Երրորդ պատճառը՝ տեղային կլիմայական գործընթացների առանձնահատկություններն են, որոնք դեռևս պահանջում են հետագա ուսումնասիրություն։

Աշխարհի ոչ բոլոր տարածքներն են բախվում ծայրահեղ շոգի արագացման հետ։ Հետազոտությունը ցույց է տվել, որ որոշ տարածաշրջաններում տաքացումը տեղի է ունենում նույնիսկ ավելի դանդաղ, քան կանխատեսում էին մոդելները։ Դրանց մեջ են՝ ԱՄՆ-ի և Կանադայի հյուսիս-կենտրոնական շրջանները, Հարավային Ամերիկայի ներքին տարածքները, Սիբիրի մեծ մասը, Հյուսիսային Աֆրիկան և Հյուսիսային Ավստրալիան։

Գիտնականները նշում են, որ ստացված տվյալները կօգնեն ավելի ճշգրիտ գնահատել ծայրահեղ շոգի հետ կապված ռիսկերը և մշակել ադապտացիոն միջոցառումներ․ «Ջերմային ալիքները ուժեղացնող տեղային գործոնների իմացությունը հնարավորություն կտա բարելավել կլիմայական մոդելները և մշակել ռազմավարություններ՝ դրանց հետևանքները մեղմացնելու համար»։

Ծավալուն հետազոտությունը հրապարակվել է Գիտությունների Ազգային Ակադեմիայի Տեղեկագրում։