Արցախում ստեղծված իրավիճակի շուրջ Radar Armenia-ն զրուցել է ԱԺ «Հայաստան» խմբակցության ղեկավար Սեյրան Օհանյանի հետ։
-Ադրբեջանցիները, բնապահպանների ակցիայի պատճառաբանությամբ, արդեն մեկ օր է՝ փակել են Արցախը Հայաստանին կապող միակ ճանապարհը։ Տարեսկզբին Ադրբեջանը փակել էր Արցախ մտնող գազատարը՝ հումանիտար խնդիրներ ստեղծելով տեղի բնակչության համար։ Պարոն Օհանյան, ու՞ր է տանում ադրբեջանական կողմի՝ նման գործելաոճը։
-Տրամաբանական է, որ Ադրբեջանը 44-օրյա պատերազմում տարած հաղթանակից հետո ճնշումներ է գործադրում Արցախի և Հայաստանի վրա, որը Հայաստանում արտահայտվելու է սահմանային սադրանքներով։ Հեռահար նպատակը Զանգեզուրում «միջանցք» ունենալն է։ Իսկ Արցախում՝ սեղմել օղակը, ամբողջությամբ տանել ճնշումների, որպեսզի Արցախի ժողովուրդը ենթարկվի և Ադրբեջանի կազմում իր գործունեությունը շարունակի։ Հետագայում եթե անվտանգություն չլինի, և լինեն նման ճնշումներ, դա բերելու է ցեղասպանության և հայաթափման։ Պետք է նշեմ, որ Ադրբեջանը չի էլ թաքցնում իր նպատակները։
-Ըստ էության, ադրբեջանական կողմի այս պահվածքը խախտում է 2020թ. նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության դրույթները։ Ինչու՞ պատշաճ արձագանք չի տալիս Ռուսաստանը՝ հաշվի առնելով, որ Լաչինի միջանցքը վերահսկում են ռուս խաղաղապահները։
-Տեսեք, առաջին արձագանքը պետք է տա Հայաստանը։ Հայաստանից որևէ արձագանք տեսնու՞մ եք։ Նախորդ անգամ էլ՝ Ադրբեջանի Միլի Մեջլիսի հայտարարությունից հետո, մենք նախապատրաստեցինք պատասխան հայտարարություն, բայց քաղաքական մեծամասնությունը չընդունեց։ Հայաստանի այս իշխանությունը և նրանց կրավորական կեցվածքն են բերել այս ամենին, որովհետև չեն ուզում պատասխանել։ Իրենց թվում է, որ այն գաղափարը, որ իրենք տարածում են Հայաստանում և Արցախում (ամեն ինչ տալ, միայն խաղաղություն լինի) կանցնի, բայց դա չի անցնելու։ Ադրբեջանի կողմից ճնշումները շարունակվելու են։ Ինչ վերաբերում է ռուս խաղաղապահների արձագանքին, կարծում եմ, որ Հայաստանը և Արցախը լուրջ հարաբերություններ պետք է ձևավորեն նրանց հետ։ Համագործակցություն պետք է ձևավորվի և Ռուսաստանի, և խաղաղապահների հետ՝ խորքային առումով հասկանալու, թե ինչն է խնդիրը։ Բայց, ինձ հասած տեղեկություններով, այսօր ռուսական կողմը վերջնաժամկետ էր տվել, որ մինչև կեսօր բացեն ճանապարհը։ Այդ առումով, կարծում եմ, խաղաղապահներն էլ իրենց խնդիրներն ունեն։ Նրանց հետ էլ Հայաստանը և Արցախը պետք է բավականին սկզբունքային լինեն։
-Շատ է խոսվում, որ ռուսական կողմը պետք է կոշտ միջոցներ ձեռնարկի։ Ի՞նչ ռիսկեր կան ռուս խաղաղապահների՝ ուժ կիրառելու դեպքում։
-Ես հիմա չեմ ուզում անդրադառնալ դրան, որովհետև նրանք խաղաղապահ գործունեություն պետք է ծավալեն, բայց, այնուամենայնիվ, նաև պետք է իրականացնեն այն խնդիրները, որոնք դրված են իրենց առջև՝ ապահովեն արցախահայության անվտանգությունը։ Եվ, այս համատեքստում, պետք է նշեմ, որ մենք պետք է մտածենք խաղաղապահների ապագայի մասին։ Այսինքն, երեք տարի հետո այնպես պետք է անել, որ խաղաղապահները մնան Արցախում։ Բայց միայն խաղաղապահներով Արցախի անվտանգությունը չի կարող որոշվել։ Պետք է չմոռանալ, որ Արցախի անվտանգության առաջին երաշխավորը պաշտպանության բանակն է, որը ստեղծվել է ինքնորոշման առաջին իսկ ժամանակահատվածում, երբ ադրբեջանցիները պատասխանել են ռազմական լայնամասշտաբ գործողություններով։ Արցախի ՊԲ-ն ձևավորվել է Արցախի ժողովրդի իրավունքի պաշտպանության համար, իր պատմական տարածքում ապրելու համար։
-Ինչպե՞ս եք տեսնում ստեղծված իրավիճակից դուրս գալու ելքը։
-Ստեղծված իրավիճակից դուրս գալու երկու ելք կա։ Երկարատև աշխատանքով պետք է ձևավորել ազգային և միջազգային երաշխիքներ՝ խաղաղության և Արցախի ժողովրդի՝ իր տարածքում կայուն զարգացման համար։ Ազգային երաշխիքներն են՝ անվտանգության հստակ համակարգի ձևավորումը, ինչպես նաև Հայաստանի հանձնառության կարևոր դերը։ Այսօրվա իշխանությունները և 2018, և 2021 թվականի ընտրությունների ժամանակ ասել են, որ Հայաստանը պետք է Արցախի երաշխավորը լինի։ Բայց մեծ-մեծ խոսում էին։ Հիմա թող գնան և այդ ամեն ինչը կազմակերպեն։ Երկրորդը միջազգային երաշխիքներն են։ Լուրջ արտաքին քաղաքականություն է պետք, լուրջ հարաբերություններ ոչ միայն Ռուսաստանի, այլև միջազգային հանրության հետ։ Ըստ էության, այսօրվա եռաձևաչափը՝ Ռուսաստան-Ադրբեջան-Հայաստան, պետք է հիմք հանդիսանա, որ վերականգնվի ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի եռանախագահության ֆորմատը, որպեսզի աշխատանքներ տարվեն, և դրա շուրջը լուրջ մարտավարական, թեկուզ՝ փոքր, քայլեր արվեն։ Այլ տարբերակ չկա։
Հայկ Մագոյան
