Responsible statecraft կայքում հրապարակվել է քաղաքական վերլուծաբան, ռազմական հարցերի ավագ գիտաշխատող Ջենիֆեր Քավանայի հոդվածը, որտեղ նա վերլուծում է, արդյո՞ք Իսրայելը կարող է դառնալ Մերձավոր Արևելքի նոր տարածաշրջանային հեգեմոնը։ Հեղինակը նշում է, որ Միացյալ Նահանգները երկար տարիներ կանխել է հեգեմոն պետությունների առաջացումը այլ տարածաշրջաններում՝ սակայն Մերձավոր Արևելքում երբեք չի եղել իրական հեգեմոն մրցակից։ Վերջին տարիներին Իսրայելի ագրեսիվ արտաքին քաղաքականությունը ստեղծել է տպավորություն, թե այն կարող է դառնալ տարածաշրջանի գերիշխող ուժ։

Նաև նշվում է, որ Իսրայելը չունի բավարար տնտեսական ներուժ, դաշնակիցների լայն ցանց և փափուկ ուժ, ուստի չի կարող ինքնուրույն դառնալ հեգեմոն։ Այն իր ներկայիս դիրքը պահպանում է հիմնականում ամերիկյան ռազմական ու ֆինանսական աջակցության հաշվին՝ գործելով որպես ԱՄՆ հեգեմոնիայի գործակալ։

Հեղինակը եզրակացնում է, որ եթե ԱՄՆ-ը ցանկանում է կանխել Իսրայելի կողմից իր աջակցության չարաշահումը և սեփական շահերին վնասելը, ապա պետք է աստիճանաբար նվազեցնի ռազմական ներկայությունն ու աջակցությունը տարածաշրջանում և զսպի Իսրայելի հարձակողական քաղաքականությունը։

Radar Armenia-ն հրապարակում է այդ հոդվածը որոշակի կրճատումներով՝ ներկայացնելով հիմնական թեզերը.

«Արդյո՞ք Իսրայելը դառնում է Մերձավոր Արևելքի նոր հեգեմոնը

Մերձավոր Արևելքում տարածաշրջանային հեգեմոն, ռազմական և տնտեսական գերիշխանությամբ օժտված պետության ի հայտ գալը վաղուց հանդիսանում է ԱՄՆ արտաքին քաղաքականության առանցքային նպատակներից։ Սառը պատերազմի ընթացքում Վաշինգտոնը մտավախություն ուներ Խորհրդային Միության տիրապետությունից Եվրոպայում, այսօր ԱՄՆ քաղաքական որոշում կայացնողները անհանգստացած են Չինաստանի աճող ռազմական ներուժից, որը կարող է ԱՄՆ-ին դուրս մղել Ասիայի տնտեսական շուկաներից։ Միևնույն ժամանակ, ԱՄՆ-ն բազմիցս կանխել է իր դաշնակիցների ռազմական մրցակցի վերածվելը՝ ամերիկյան անվտանգության երաշխիքներով պահելով նրանց թույլ և կախված։

Պատմականորեն, Մերձավոր Արևելքում լուրջ հեգեմոն մրցակիցներ չեն եղել․ Իրանը, Սաուդյան Արաբիան, Թուրքիան և Իրաքը չունեին բավարար ռազմական կարողություններ և տնտեսական ներուժ՝ գերիշխանություն հաստատելու համար, իսկ տարածաշրջանը բաժանված է երկարատև փոխադարձ անվստահությամբ։ ԱՄՆ-ի հետքաշման կողմնակիցների համար սա եղել է հիմնավորում․ քանի որ չկար իրական հեգեմոն մարտահրավեր, Վաշինգտոնը չէր ստիպված խոչընդոտել իր քաղաքական ազդեցությանը։

Սակայն վերջին երկու տարիների Իսրայելի ագրեսիվ արտաքին քաղաքականությունը հարցականի տակ է դրել այս կանխավարկածները։ Իսրայելը գործել է գրեթե անպատժելի՝ կիրառելով կործանարար ռազմական ուժ տարբեր երկրների դեմ, ընդլայնել է փաստացի սահմանները «բուֆերային գոտիներով» Լիբանանում և Սիրիայում, իրականացրել է մահափորձեր Լիբանանում, Եմենում, Իրանում, Կատարում և Գազայում։ Այս գործողությունները ուժային հավասարակշռությունը տարածաշրջանում տեղափոխել են Իսրայելի օգտին և ցուցադրել նրա ռազմական գերազանցությունը հարևանների նկատմամբ։

Թեև Իսրայելի ռազմական կարողությունները տպավորիչ են, այն իրականում շատ փոքր շանս ունի ինքնուրույն դառնալու տարածաշրջանային հեգեմոն։ Տնտեսությունը չի կազմում տարածաշրջանի ՀՆԱ-ի զգալի մասնաբաժին, չունի բավարար բնական դաշնակիցներ և սահմանափակ «փափուկ ուժ» հարևանների շրջանում։ Ուստի Իսրայելը կարող է ձևավորել միայն կիսահեգեմոն դիրք, որը հնարավոր է ԱՄՆ ֆինանսական ու ռազմական հովանավորությամբ։ Ինչպես նշել է Տրիտա Պարսին, «Իսրայելը չի կարող շարունակել պատերազմները առանց ԱՄՆ ֆինանսավորման, սպառազինության մատակարարման և դիվանագիտական պաշտպանության․ սա Իսրայելը՝ որպես ԱՄՆ հեգեմոնիայի գործակալ»։

ԱՄՆ-ի աջակցությունը Իսրայելի կիսահեգեմոն դիրքը ամրապնդում է երեք ուղղություններով․

1. Ռազմական աջակցություն՝ հարձակողական և պաշտպանական գործողությունների համար (օր․՝ F-16 կործանիչներ, ռումբեր Գազայում և Լիբանանում)։

2. Անսահմանափակ քաղաքական աջակցություն՝ ԱՄՆ երաշխավորը հակահարվածների և միջազգային ճնշումների դեպքում։

3. Մարզային հավասարակշռություն՝ ԱՄՆ ներկայությունը կանխում է հարևանների հակահեգեմոնական գործողությունները և զսպում Իսրայելի առաջխաղացումը։

ԱՄՆ-ի համար Մերձավոր Արևելքից հետքաշումը այլևս ընտրանք չէ․ անհրաժեշտ է կանխելու համար, որ Իսրայելը շարունակի օգտվել ամերիկյան աջակցությունից՝ գործելով ԱՄՆ շահերի դեմ։

Թրամփի վարչակազմը կարող է սկսել ուժերի դուրսբերումով և սահմանափակել Իսրայելին տրամադրվող հարձակողական օգնությունը՝ հստակ սահմանելով պաշտպանական աջակցության և տարածքային ինքնիշխանության խախտումների կարմիր գծերը։

Այս քայլերը չեն խզում ԱՄՆ-Իսրայել հարաբերությունները, սակայն ապահովում են հարաբերությունների կայուն, շահերի համընկնող և վերահսկելի վերասահմանում, որտեղ ԱՄՆ-ն շարունակում է մնալ անվտանգության երաշխավոր՝ առանց սեփական շահերին վնասելու»։

Պատրաստեց՝ Արման Գալոյանը