Վերջին շրջանում, պայմանավորված հարցի սրությամբ, ակտիվացել են խոսակցությունները Մինսկի խմբի համանախագահության դերի ու դրա ապագայի շուրջ։ Այդ խմբի գործունեությունը փաստացի կասեցված է համարել ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովը, խումբն անպիտան է հռչակել Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը, իսկ ԱՄՆ-ն օրեր առաջ փորձել է համանախագահների զրույց կազմակերպել` խմբի վերակենդանացման մոտիվներով։

Մինչ այդ խոսակցություններին անրադառնալն ու դրանց գնահատական տալը, սակայն, հարկավոր է մի քանի չափումներ սահմանել։ Նախ, Մինսկի խմբի համանախագահության էությունն արևմուտք-Ռուսաստան աշխատանքն է Արցախյան հարցի շուրջ։ Եթե չի ստացվում այդ աշխատանքը, ապա գործնականում գոյություն չունի նաև ձևաչափը։ Մինսկի խմբի համանախագահության` այս պահին գոյութուն ունեցող և դաշտում ներկա միակ այլընտրանքը ռուս-թուրքական ձևաչափն է։ Թե՛ 44-օրյա պատերազմը, թե՛ 3+3-ի գաղափարն այս ձևաչափի նախորդ արարներն էին։

Ռուս-թուրքական ձևաչափի կայացման նպատակից է ելնում Ռուսաստանը, երբ փորձում է անել ամեն բան` տապալելու համար Մինսկի խմբի համանախագահության աշխատանքը։ Այդ ձևաչափն առավել ձեռնտու է Ռուսաստանին մի քանի պատճառներով։ Նախ Ռուսաստանն ու Թուրքիան առավել հավասար քաշային կատեգորիաների երկրներ են, քան Ռուսաստանն ու ԱՄՆ-ն, երկրորդ` Թուրքիան Ռուսաստանի ռազմաքաղաքական էլիտայի աչքերում առավել վստահելի գործընկեր է, քան արևմուտքն այն պարզ պատճառով, որ այս երկու պետությունները բավականին նման են` երկուսն էլ արևելյան տիպի կայսրություններ են։ 

Ռուս-թուրքական ձևաչափը և, ընդհանրապես, Ռուսաստան-Թուրքիա հարաբերությունները, սակայն, միանշանակ չեն՝  մրցակցայինից անցնելով համագործակցայինի և հակառակը։ Առանձին հարցերում կամ նույնիսկ նույնի հարցի շուրջ, բայց տարբեր ժամանակահատվածներում, դրանք կարող են լինել գործակցային կամ հակադրային։

Ռուս-թուրքական ձևաչափը Հայաստանի համար միշտ հղի է եղել սարսափելի արհավիրքներով՝ ընդհուպ մինչև ինքնիշխան պետականության կորուստ` պայմանով, որ չեն կարգավորվում Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունները։ Իսկ Հայաստան-Թուրքիա հարաբերություններն այսպիսի ապագան կանխարգելող մակարդակի բարձրացնելու համար անհրաժեշտ է կարգավորել Հայաստան-Ադրբեջան հարաբերությունները։ Վերջիններն այս պահին, սակայն, կարգավորել հնարավոր է միայն Հայաստանի կողմից թերևս միակողմանի լուրջ զիջումներով և դեռ փաստ չէ, որ դրանք բավարար կլինեն։ Ուրեմն, ռուս-թուրքական ձևաչափի գոյության պարագայում Հայաստանը կա՛մ կորցնելու է ամեն ինչ, կա՛մ գնալու է շատ էական ու ցավոտ զիջումների։ Գրեթե այն, ինչ ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը մի քանի անգամ առանց քաղաքական տողատակերի հստակորեն ասել է։

Հայաստանում այս բոլոր գործընթացների նկատմամբ կարծես ձևավորվում է արձագանքի 2 ուղղություն։

Առաջին ուղղության ներկայացուցիչներն, ըստ էության, համարում են Մինսկի խմբի համանախագահութան ձևաչափն անայլընտրանք և պատրաստվում են երկարաժամկետ պայքարի` հանուն դրա պահպանության։ Այստեղ գլխավոր խնդիրն այն է, որ Հայաստանից մեծամասամբ կախված չէ համանախագահության աշխատանքի ապագան։ Իրավիճակը կախված չէ, սակայն, նաև Ադրբեջանից։ Հարցը բացարձակապես Մոսկվա-Վաշինգտոն հարաբերությունների տիրույթում է։

Երկրորդ ուղղության ներկայացուցիչներն արդեն համակերպվել են ռուսական մոտեցման հետ ու համարում են, որ Մինսկի խմբի համանախագահության ձևաչափն արդեն գոյություն չունի և դրանից կառչած մնալը միայն վնասում են գործին` խաթարելով թե՛ հայ-ադրբեջանական հարաբերություններում որևէ դրական զարգացումների հավանականությունը, թե՛ վնասելով հայ-ռուսական հարաբերություններին։ 

Ինչպես հաճախ է պատահում նման դեպքերում, ճշմարտությունը, թերևս, մեջտեղում է։ Եթե Մինսկի խմբի համանախագահության ապագան 0․01 տոկոսով էլ կախված է պաշտոնական Երևանից, ապա վերջինս պետք է անի ամեն բան, որպեսզի պահպանի այն։ Երկրորդ, եթե արձանագվում է, որ նոր ձևաչափի կայացումն այլևս անկասելի է կամ, ավելի ճիշտ, Միացյալ Նահանգները պատրաստ չեն կապիտալ ծախսել այն կասեցնելու համար, ապա հայ հասարակությանը պետք է նախապատրաստել ու բացատրել, թե ինչ ժամանակներ են մոտենում։ Չի բացառվում, որ հայտնի ուժային կենտրոնների հաշվարկը հենց Հայաստանի էմոցիոնալ արձագանքն է ստեղծվող իրավիճակին ժամանակին ու ճիշտ խոսակցություններ ու զիջումներ անելու անկարողությունը։