Օրերս ամերիկյան հեղինակավոր «RAND» կորպորացիան իր կայքում հրապարակեց Ջո Հաբերմանի ու Փոլ Քողմարիի հեղինակած «ԱՄՆ-ն չի կարող երաշխավորել Հայաստանի անվտանգությունը՝ չնայած Ադրբեջանի սպառնալիքներին, բայց կարող է օգնել» վերլուծությունը: Radar Armenia-ն ներկայացնում է հոդվածը, որտեղ «RAND»-ի վերլուծաբանները խոսում են ԱՄՆ տարածաշրջանային դերակատարումից, Հայաստան-Ադրբեջան, Հայաստան-Թուրքիա, Հայաստան-Ռուսաստան հարաբերություններից և այս ամենում Հայաստանի անկնալիքներից ու սպասումներից։

«Վաշինգտոնը կարող է գայթակղվել՝ միջամտելու և խաղալու այն դերը, որը Ռուսաստանը չկարողացավ կատարել։ Սակայն անսասան աջակցության փոխարեն Միացյալ Նահանգները պետք է ավելի զգուշավոր ռազմավարություն որդեգրի՝ թե՛ իր, թե՛ Հայաստանի շահերից ելնելով: Նա պետք է Հայաստանին ինքնապաշտպանության հնարավորություններ ընձեռի՝ հասկացնելով իր պարտավորությունների սահմանները։ Նա կարող է աջակցել Հայաստանի անվտանգությանը, բայց մի շարք պատճառներով չի կարող անվտանգության երաշխավորի դեր խաղալ, առավել ևս, որ նույնիսկ Հայաստանի ղեկավարներն են զգուշավոր այդ հարցում»,- ասվում է վերլուծության մեջ։

ԱՄՆ շահերը 

«Արդյո՞ք Միացյալ Նահանգները պետք է ընդհանրապես հոգ տանի այն մասին, թե ինչ է կատարվում Հարավային Կովկասում։ Ազգային շահերի նեղ հայացքը կարող է վկայել այն մասին, որ տարածաշրջանը, թեև հասկանալի պատճառներով մեծ մտահոգություն է առաջացնում Միացյալ Նահանգներում բնակվող զգալի հայկական սփյուռքի մոտ, ռազմավարական նշանակություն չունի: Այնուամենայնիվ, Ադրբեջանի ներխուժումը Հայաստան կհակասեր Ամերիկայի շահերին։ Զինված ագրեսիան լեգիտիմությունից կզրկի այն սկզբունքները, որոնք ընկած են Ուկրաինային ԱՄՆ-ի աջակցության հիմքում, որ միջազգային սահմաններն անխախտելի են, և ժողովրդավարությունը պետք է պաշտպանված լինի: Ներխուժումը կարող է նաև ավելի ապակայունացնել տարածաշրջանը և խաթարել էներգետիկ կարևորագույն հոսքերը, որոնցից ՆԱՏՕ-ում Ամերիկայի դաշնակիցներն ավելի ու ավելի են կախված դառնում, քանի որ նրանք կտրվում են ռուսական մատակարարումներից»։

«Ամերիկացի քաղաքական գործիչները կարող են անհանգստանալ, որ արևմտյան ռազմական տեխնիկան կարող է հայտնվել ռուսական պետության ձեռքում։ Մինչ Հայաստանը սառեցնում է իր մասնակցությունը ՀԱՊԿ-ին, այն շարունակում է մնալ Ռուսաստանի կողմից ղեկավարվող Եվրասիական տնտեսական միության (ԵԱՏՄ) անդամ. միասնական ինտեգրված շուկա, որի միջոցով Ռուսաստանը կարող է ապօրինի ներմուծել ռազմական և երկակի նշանակության տեխնոլոգիաներ, որոնք ընկնում են արևմտյան արտահանման պատժամիջոցների տակ: ԱՄՆ-ի և Եվրոպայի պաշտոնյաներն արդեն իսկ որոշակի մտավախություն են հայտնել, որ Հայաստանը ծառայել է (կամա, թե ակամա) որպես հանգույց Կրեմլի անօրինական ցանցում, որը թույլ է տալիս խուսափել պատժամիջոցներից և արտահանման վերահսկողությունից: Ինչպես պահանջում է զենքի արտահանման վերահսկման մասին օրենքը, Հայաստանին տրամադրվող ցանկացած ռազմական օգնություն պետք է համապատասխանի վերջնական օգտագործման և մոնիտորինգի պահանջներին, որպեսզի կանխվի տեխնոլոգիաների ապօրինի փոխանցումը չարտոնված ստացողներին: Միացյալ Նահանգները պետք է պահանջի ստուգելի երաշխիքներ, որ Հայաստանը կկիրառի արևմտյան արտահանման վերահսկողությունը», - նշում են նրանք։

Խոսելով ԱՄՆ կողմից Հայաստանի պաշտպանողական կարողությունների աջակցման մասին՝ նրանք գրում են. «Անվտանգության ոլորտում ԱՄՆ-ի օգնությունը Հայաստանի համար մեկ գիշերում ռազմական զսպող գործոն չի ստեղծի։ Նույնիսկ այն բանից հետո, երբ գործարքը պաշտոնապես ձևակերպվի, ռազմական տեխնիկայի փոխանցումը և հայ զինվորականներին դրանց արդյունավետ օգտագործման ուսուցումը ժամանակ կպահանջի, որը Երևանը դժվար թե իրեն թույլ տա վատնել, քանի որ Բաքուն պոտենցիալ ևս մեկ ռազմական ներխուժում է նախապատրաստում: Հետևաբար, այս ռազմական քաղաքականությունը պետք է իրականացվի տարածաշրջանում ռազմական գործողությունների դադարեցման համար անհապաղ քաղաքական միջամտության հետ զուգահեռ»։

Հայ-թուրքական հարաբերություններ 

«Միաժամանակ, Պետդեպը կարող էր անուղղակիորեն նպաստել տարածաշրջանային կայունությանը՝ խրախուսելով Հայաստանի և Թուրքիայի՝ Ադրբեջանի հովանավոր պետության և ՆԱՏՕ-ում ԱՄՆ-ի դաշնակցի, հարաբերությունների բարելավումը: Երևանն ու Անկարան՝ երկուսն էլ, հետաքրքրություն են հայտնել հարաբերությունների կարգավորման հարցում, թեև առաջընթացը կանգ է առել։ Միացյալ Նահանգները կարող էր աջակցել այս գործընթացին և օգնել արագացնել այն՝ առաջարկելով տեխնիկական աջակցություն ցուցաբերել կամ միջնորդություն կազմակերպել: Բացի սահմանով տեղաշարժն ու առևտուրը թույլատրելուց, ինչը կխթանի տնտեսական աճը և լրացուցիչ հնարավորություններ կընձեռի դիվանագիտական փոխգործակցության համար, կարգավորումը ազդանշան կուղարկի Բաքվին՝ խրախուսելով նրան հետևել իր հովանավորի օրինակին և մեղմել սեփական դիրքորոշումը Երևանի նկատմամբ»։

Ամփոփելով՝ հեղինակները նշել են. «Վերը նկարագրված քայլերը կարող էին ամրապնդել Հայաստանի անվտանգությունը, աջակցել տարածաշրջանային կայունությանը և, ի վերջո, առաջ տանել Արևմուտքի շահերը: Բայց մոտ ապագայում և հնարավոր ներխուժման հեռանկարով պետք է հստակ ուրվագծվեն գործընկերության սահմանները։ Ո՛չ Միացյալ Նահանգները, ո՛չ նրա դաշնակիցները պատրաստ չեն Հայաստանին անվտանգության երաշխիքներ առաջարկել, ոչ էլ ֆորմալ ռազմական դաշինք՝ հաշվի առնելով այն ռիսկերը, որոնք կարող են առաջանալ, եթե Հայաստանը ստիպված լինի դիմել նման երաշխիքների: Ակնհայտ է, որ Հայաստանը կարող է դա հաշվի առնել ինչպես Ադրբեջանի, այնպես էլ Ռուսաստանի նկատմամբ սեփական ռազմավարական հաշվարկներում։ Հազիվ թե հնարավոր լինի ամբողջովին երես թեքել Մոսկվայից, որը, ի հեճուկս ուկրաինական մտահոգությանը, դեռ կարող է թանկ նստել Հայաստանի վրա։ Հայաստանի ազգային շահերը լավագույնս կհամապատասխանեին անվտանգության ոլորտում Ռուսաստանի հետ նրա հարաբերությունների ամրապնդմանը՝ առանց Մոսկվայի՝ չափից դուրս օտարման, նրանից ամբողջովին հրաժարվելու ճանապարհով»։

Ամփոփելով. «Միացյալ Նահանգները և նրա եվրոպական դաշնակիցները չեն կարող լինել այն ամենը, ինչ Հայաստանն ուզում է և կարիք ունի օտարերկրյա գործընկերոջից։ Երևանը պատրաստվում է տնտեսական, սոցիալական և ռազմավարական բարդ հարաբերություններ պահպանել իր հարևանների, այդ թվում՝ ինչպես Ռուսաստանի, այնպես էլ Իրանի հետ, և խելագարություն կլինի նրանց վրա ճնշում գործադրել, որպեսզի նրանք «ամեն ինչ կամ ոչինչ» երկընտրանքի առաջ կանգնեն՝ ընտրություն կատարելով դեպի Արևմուտք կողմնորոշվելու կամ ոչնչի միջև։ Արևմուտքը պետք է ճանաչի և հաշտվի Հայաստանի բազմակողմանիության հետ և կենտրոնանա այն ոլորտների վրա, որտեղ համեմատաբար ունակ է և ցանկանում է խորացնել կապերը և նպաստել կայունությանը»։