Տեխնէ

Վեց վայր արեգակնային համակարգում, որտեղ կարելի է ջուր գտնել

Ինչպես գիտենք, ջուրը անհրաժեշտ է կենսագործունեության ապահովման համար: Այդ իսկ պատճառով ենթադրվում է, որ ցանկացած արտերկրային միջավայրում ջուրը պետք է հասանելի լինի։ Նույնիսկ եթե, վերջիվերջո, մենք մենակ ենք տիեզերքում կամ գոնե նրա մի անկյունում, կարևոր է իմանալ, թե որտեղ ջուր կա, եթե երբևէ որոշենք հեռանալ մեր մոլորակից։

Բարեբախտաբար, ժամանակակից գիտությունը թույլ է տալիս այն հայտնաբերել։ Աստղագետները այն գտնում են հսկայական հեռավորությունների վրա՝ հաղթահարելով այնպիսի խոչընդոտներ, ինչպիսիք են անթափանց ամպերն ու սառույցով պատված կիլոմետրանոց տարածությունները։ Այստեղ են գտնվում արեգակնային համակարգի յոթ մարմինները, որոնք ունեն հեղուկ ջրի պաշարներ:

Թեև 1920-ականներից ի հայտ եկած այն համոզմունքը, թե Մարս մոլորակի վրա կան հսկայական ջրանցքներ, որոնք լցված են այնքան ջրով, որ կարող են փարթամ բուսականություն ապահովել, հերքվել է, Մարսն, այնուամենայնիվ, ունի այնքան ջուր, որքան՝ Վերին լիճը։ Դրա մեծ մասը սառեցված վիճակում է՝ բևեռային սառցե «գլխարկներում», իսկ դրա բազմաթիվ հետքեր կարելի է գտնել մթնոլորտում։

Հեղուկ ջուրը գոյություն ունի միայն փոքր լճերում, որոնք տեղակայված են Մարս մոլորակի բևեռներում գտնվող սառցադաշտերից ավելի ներքև։ Լիճը հայտնաբերվել է ռադարների միջոցով և գտնվում է սառցե «գլխարկից» 1,5 կմ ներքև։ Համարվում է, որ այն պահպանվում է հեղուկ վիճակում՝ Մարսի վրայի որոշ հանքանյութերի հակասառցային հատկությունների շնորհիվ։

Յուպիտերի արբանյակներից մեկը՝ Եվրոպան, հայտնի է պինդ սառույցի և ողջ արբանյակով ձգվող ստորջրյա օվկիանոսների մակերևույթով։ Այստեղի սառույցի շերտի հաստությունը, ըստ հաշվարկների, կազմում է մինչև 30 կմ։ Ներքևում գտնվող օվկիանոսը, ըստ հաշվարկների, 100 կմ խորություն ունի, որի մի մասը, հավանաբար, վերևի հատվածում հոսուն խառնուրդ է, իսկ դրանից ներքև՝ հիմնականում հեղուկ։ Եթե սա ճիշտ է, ապա դա կնշանակի, որ Եվրոպայի վրա գրեթե երեք անգամ ավելի շատ ջուր կա, քան Երկիր մոլորակի բոլոր օվկիանոսներում:

Ենթադրվում է, որ այս հսկայական օվկիանոսները, որոնք տաք են մնում Եվրոպայի հրաբխային միջուկի և Յուպիտերից լուսնի վրա եկող մակընթացային ուժերի ազդեցության արդյունքում, արտերկրային կյանքի հնարավոր բնակավայր են։ Օդանցքները, որոնք նման են Երկրի վրա գտնվող հիդրոթերմալ օդանցքներին, կարող են ապահովել կյանքի համար այնպիսի միջավայր, որը երբեք թույլ չի տա այրումը արևի ճառագայթներից։

Գանիմեդը՝ Յուպիտերի յոթերորդ արբանյակը, որն ավելի մեծ է, քան Մերկուրին և Պլուտոնը, հայտնի է նրանով, որ արեգակնային համակարգում միակն է, որն ունի հակամագնիսական դաշտ, ինչը ապացուցում է, որ սառցե մակերևույթի տակ գոյություն ունի հսկայական օվկիանոս։ Հետևելով արբանյակի մագնիսական դաշտի շարժմանը, որի պատճառը մասամբ Յուպիտերի հետ նրա փոխազդեցությունն էր, աստղագետները նկատեցին աննկատ փոփոխություններ, որոնք ցույց էին տալիս մեծ աղային կուտակումների գոյությունը։

Ենթադրվում է, որ այս օվկիանոսը գտնվում է 150 կմ հաստությամբ սառույցի տակ և ունի մինչև 100 կմ խորություն: Ինչպես Եվրոպան, այնպես էլ Գանիմեդը ավելի շատ ջուր կարող են պարունակել, քան Երկրի բոլոր օվկիանոսները: Վերջերս կատարված դիտարկումները հաստատել են արբանյակի բարակ շերտում ջրային գոլորշիների գոյությունը, որոնք, ամենայն հավանականությամբ, առաջացել են մակերևույթի սառույցի սուբլիմացիայի հետևանքով:

Ուրանը և Նեպտունը հայտնի են որպես «սառցե հսկաներ», քանի որ հիմնականում կազմված են ջրածնից և հելիումի գազի ծանր տարրերից, որոնք միախառնվում են մեծ քանակությամբ ջրի, ամոնիակի և մեթանի սառույցի հետ: Ի տարբերություն գազային հսկաներ Յուպիտերի և Սատուրնի, որոնք իրենց զանգվածի 85%-ը ապահովելու համար ապավինում են գազին, ենթադրվում է, որ սառցե հսկաները ունեն գերկրիտիկական ջրերով օվկիանոսներ, այսինքն՝ ջուր, որը գտնվում է իր, այսպես կոչված, կրիտիկական կետից բարձր ջերմաստիճանում և ճնշման տակ, որի դեպքում հեղուկներն ու գազերը հնարավոր չէ առանձնացնել: Այս գերկրիտիկական ջուրը կազմում է նրանց ընդհանուր ջրի ⅔-ը։

Կարծիք կա, որ սառցե հսկաները տարածված են այլ աստղերի շուրջ։ Թե կոնկրետ ինչպես են դրանք ձևավորվում, դեռևս հայտնի չէ, սակայն դա պարզելը ապագայի գործ է:

Սատուրնի ամենամեծ և ամենահետաքրքիր արբանյակը՝ Տիտանը, տարօրինակ վայր է: Արեգակնային համակարգի երկրորդ ամենամեծ արբանյակի (Գանիմեդից հետո)՝ Տիտանի վրա կա ազոտ և այնքան հեղուկ մեթան, որ «մեթանի ցիկլը» լրացվում է անձրևով, լճերով, գետերով և ծովերով, որոնք գտնվում են  -179°C ջերմաստիճանում:

Սակայն, նույնիսկ այստեղ ջուր կա։ Կարծիք կա, որ ջրի սառույցը գտնվում է ժայռոտ մակերևույթից ներքև։ Ենթադրվում է, որ հեղուկ ջուրը խառնվում է բավականաչափ ամոնիակի հետ, որպեսզի այն չսառի։ Դա հաստատվեց Կասինիի փորձով, ով ուսումնասիրում էր մակընթացային ուժերն արբանյակի վրա։ Աստղաֆիզիկոսները կարծում են, որ ուժերը բավականաչափ մեծ են, որպեսզի կարողանան պատճառ դառնալ ենթամակերևութային օվկիանոսի առաջացման համար, որը, հավանական է, կազմված է ջրից։